Waar ligt de insula in de hersenen?

De insula (ook wel genoemd 'eiland van Reil') is een hersengedeelte dat onder de oppervlakte van de grote hersenen aan de zijkant ligt. Het is in drie gedeelten op te delen.

De insula is een klein driehoekig gebied aan de buitenzijde van de grote hersenen en belangrijk voor cognitief functioneren. Op hersenscans is de insula kleiner bij Parkinsonpatiënten – en mogelijk gerelateerd aan cognitieve achteruitgang. Als in de eerste paar jaar het denkvermogen achteruit holt en zich snel dementie ontwikkelt, heet dat Lewy Body dementie (LBD)

MRI-studies laten zien dat de insula bij de ziekte van Parkinson of Lewy Body Dementie al vroeg schrompelt of minder actief is. 

Wat doet de insula?

De insula lijkt een hersengebied te zijn waar zintuiglijke ervaringen in de emotionele context samengevoegd worden.  Het maakt onderdeel uit van het limbische systeem. De hersengebieden van het limbisch systeem zijn betrokken bij emotie, emotioneel geheugen, motivatie en genot. Het is verder betrokken bij veel functies.

Het voorste gedeelte van de insula is gerelateerd aan autonome aansturing van de ingewanden, reuk, smaak, emotie, emotioneel genot, motivatie en emotioneel geheugen.

Het achterste gedeelte is gerelateerd aan geluid (auditieve functie), tast en balans (zelfwaarneming hoe en waar je lichaam staat of ligt met name via skelet en spierfuncties). De insula is betrokken bij meerdere functies en ontvangt direct informatie van veel hersengebieden. Op zijn beurt zendt het weer informatie door.

De insula speelt een rol bij: 

• emotie en motivatie
• bij walging en afkeer
• betrokken bij angst, verrassing, blijdschap en woede
• emotioneel bewustzijn, bewuste ervaring van emoties
• sociale vaardigheden, sociale signalen lezen, empathie
• zelfgevoel, zelfbewustzijn. 
• verslaving en dwangmatig gedrag, emotionele aspecten van een ervarin
• spraak en taal
• het leren via het horen van geluid en daarmee associëren (muziek leren, talen leren spreken )
• bewegingen bij het slikken, maagperistaltiek (knijpende beweging van de maag om voedsel voort te bewegen), spreken en de hand-oog motoriek
• zelfbewustzijn op lichamelijk vlak, bewustwording van lichamelijke informatie als pijn, hartslag en lichaamstemperatuur, zuurstofstatus, jeuk, een volle blaas, opgezette maag of buik en sensuele aanraking, functies die met overlevingsbehoeften samenhangen.
• intuïtie
• pijn en pijnbeleving , graadmeter van pijn en mee- en invoelen m.b.t. pijn van anderen.
• emotie, sociale vaardigheden, empathie en zelfgevoel

De insula maakt deel uit van het limbische systeem dat als geheel betrokken is bij emotie en motivatie.

De insula is net als andere gebieden betrokken bij basisemoties als angst, woede, blijdschap, verrassing en verdriet maar de insula is als enige actief bij walging, bleek uit onderzoek. Ook is het betrokken bij empathie - het kunnen meeleven en meevoelen met een ander. Verder is  hier het emotioneel bewustzijn, bewuste ervaring van emoties gezeteld. Dat emotioneel bewustzijn maakt ook dat je kan ervaren dat je een uniek wezen bent (zelf).

Spraak en taal

De insula maakt deel uit van een linguïstisch netwerk betrokken bij het produceren van spraak en verwerken van taal. Onderzoek toonde aan dat bij tweetaligen of meertaligen de insula dikker was waardoor het leren van een vreemde taal makkelijker was. Beschadiging in dit gebied kan afasie veroorzaken.
 

Filter voor Lichaamsinformatie

De insula krijgt informatie en verwerkt die informatie over de toestand van het lichaam zoals hoe snel het hart klopt, hoe hoog de bloeddruk is en hoe de lichaamstemperatuur is, of je kortademig bent en maakt die beschikbaar voor emotionele- en denkprocessen.

Dat is belangrijke informatie om te overleven als een individu weet dat de hartslag stijgt omdat diegene daardoor zich bewust wordt van spanning of bij de bewustwording van de lichaamstemperatuur dat diegene bijvoorbeeld koorts heeft. Het stuurt weer info door naar verschillende structuren die geassocieerd zijn met het limbisch systeem.

Het vermogen om prikkels, signalen van binnenuit het eigen lichaam waar te nemen bevindt zich ook daar. Dat betreft o.a. het voelen van dorst en een volle blaas of je hart in je keel voelen bonzen. Signalen die soms om aandacht schreeuwen en ook kunnen overprikkelen. Dit gebeurt met name wanneer er sprake is van een beschadiging aan de hersenen of dementie.

 
Pijn en pijnbeleving

De insula is ook betrokken bij pijn en pijnbeleving. Chronische pijn kan de structuren van de insula veranderen, waardoor het denken en de langdurige emotionele toestand verstoord kunnen worden (cognitieve en affectieve stoornissen). Denk bijvoorbeeld aan een depressie door pijn. Pijn kan ook omgekeerd worden beïnvloed en veranderd door stemming, aandacht en cognitie.
 

Letsel in dit gebied kan zorgen voor:

• ontbreken van walging
• veranderen of verdwijnen van een verslaving, dwangmatig gedrag
• moeite met articuleren, vloeiend spreken
• verstoring van bewustwording van lichamelijke toestand als hartslagverhoging, koorts, honger, dorst etc. dat belangrijk is om te overleven
• verstoring van emoties lezen en sociale situaties begrijpen
• verstoring van het zelfgevoel, perceptie als uniek wezen, onvermogen emoties te verwoorden
• verstoring van het koppelen van emotie aan zintuiglijke ervaring, verstoring van perceptie van pijn

Belevingsgerichte zorg 

Bij mensen die lijden aan dementie is het daarom juist belangrijk dat zorgverleners zich kunnen verplaatsen in de zorgvrager. Dit noemen we belevingsgerichte zorg. 

Bij mensen met dementie of een andere vorm van hersenbeschadiging vallen juist op dit hoogste niveau het eerst de gaten en dat zien we terug in hun gedrag. Duidelijk is ook geworden hoe gevoelig onze hersenen voor stress en onveiligheid zijn met alle effecten voor ons gedrag.  Mensen met gezonde hersenen kunnen zich losmaken van de omgeving door prikkels af te weren. Mensen met beschadigde hersenen kunnen prikkels uit de omgeving niet uitschakelen. Alle prikkels komen binnen, er volgt een directe, vaak vertraagde reactie op elke actie. De ziekteverschijnselen en het probleemgedrag van mensen met dementie worden veroorzaakt door enerzijds de ziekte en anderzijds door prikkels die voortkomen uit hun omgeving en onszelf.

Onderzoek heeft uitgewezen dat sommige mensen met dementie gebaat zijn bij zo min mogelijk prikkels, voor hen is het een kwelling wanneer ze worden gestoord. Anderen hebben juist wel prikkels nodig, voornamelijk geluids- en bewegende prikkels. Wanneer deze prikkels afwezig zijn zal de zorgvrager zelf prikkels (moeten) maken door te roepen en/of te bewegen. Deze mensen moeten juist voldoende ‘onschuldige’ prikkels krijgen om zich veilig te voelen. Teveel aan verschillende prikkels kan onrust oproepen.

Meer informatie over de ziekte van Parkinson is te vinden op de website van het ParkinsonFonds.